4. Η ελληνική τέχνη

        ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ        900-700 π.Χ.

                     αγγείο πρωτογεωμετρικής εποχής [950 πΧ.]



                 

                                                       πρόθεση νεκρής

                             γεωμετρικός αμφορέας του Διπύλου
                                     760-750 π.Χ.  160 εκ.
                                                   

                                   εκφορά νεκρού

Ο ΚΡΑΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΔΙΠΥΛΟΥ Αττικός υστερογεωμετρικός κρατήρας. 
Στην κύρια ζώνη, εκφορά του νεκρού επάνω σε άμαξα. Γύρω, θρηνωδοί και άνδρες με σπαθιά. 
Του « Ζωγράφου του Hirschfeld». 750 – 735 π.Χ. 
Διαστάσεις: ύψος: 108,3 εκ. Διάμετρος 72,4 εκ. 
ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 

                            ΗΟΣΝΥΝΟΡΧΕΣΤΟΝΠΑΝΤΟΝΑΤΑΛΟ
                                      ὸς νῦν ὀρχεστôν πάντον ἀταλό

                      ὃς νῦν | ὀρχη|στῶν πάν|των ἀτα|λώτατα | παίζει τῷ τόδε ...

                                     αρχαιότερη  επιγραφή σε αγγείο 740 π.Χ. 
                                         με φοινίκεια γράμματα
                                        αττική τριφυλλόσχημη οινοχόη

oinochoa Dipylonensis inscription

χάλκινο σύμπλεγμα:    Κένταυρος Νέσσος και Ηρακλής

Bronze man and centaur

8ος αιώνας π.Χ.        ύψος 0,11 μ. 

μουσείο THE MET   Νέα Υόρκη


ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ      700 - 480 π.Χ.

αμφορέας Πολυφήμου
660 π.Χ.
αρχαιολογικό μουσείο Ελευσίνας
1,42 μ. το μεγαλύτερο σωζόμενο πρωτοασττικό αγγείο
τύφλωση κύκλωπα Πολύφημου από τον Οδυσσέα &
καταδίωξη του Περσέα από την Ευρυάλη και Σθενώ μετά το φόνο της αδελφής τους,
της Μέδουσας Γοργούς - επέμβαση της θεάς Αθηνάς

εγχυτρισμός
inhumation in a storage vessel  -   burial practice
[δες "το νεκροταφείο βρεφών στην Αστυπάλαια"]


Khan Academy video
Eleusis Amphora (Proto-Attic neck amphora), 675-650 B.C.E., terracotta, 142.3 cm high (Eleusis Archeological Museum, Greece) 

Ο Αμφορέας Burgon που φιλοξενείται στο Βρετανικό Μουσείο
560 π.Χ.

Ο αμφορέας φέρει την επιγραφή
ΤΟΝΑΘΕΝΕΘ(Ε)ΝΑΘΛΟΝΕΜΙ

Ο αμφορέας συγκαταλέγεται στους Παναθηναϊκούς αμφορείς. Ήταν το επίσημο βραβείο που απονεμόταν στους νικητές των Παναθηναίων, όπως αποδεικνύει η επιγραφή 
«Των Αθήνηθεν άθλων ειμί», δηλαδή η κρατική σφραγίδα προς εξασφάλιση του γνησίου του αμφορέα.
«Είμαι (αμφορέας) των άθλων που έγιναν στην Αθήνα (των Παναθηναϊκών αγώνων)».

το αγγείο Alessandro François
μελανόμορφος ελικωτός κρατήρας
Κλειτίας μ' έγραφσεν
Εργότιμος μ' εποίησεν
570-565 π.Χ.
αρχαιολογικό μουσείο Φλωρεντίας
270 μορφές και 121 επιγραφές

βρέθηκε σε ετρουσκικό τάφο κοντά στο Chiusi

βίντεο
το αγγείο François για μία και μοναδική φορά στην Ελλάδα στο μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
το καλοκαίρι του 2017

Αττικός ερυθρόμορφος καλυκωτός κρατήρας
κρατήρας του Ευφρονίου
Ευξίθεος εποίεσεν
Ευφρόνιος έγραφσεν
510 π.Χ.
αναίρεση του Σαρπηδόνα από τον Ύπνο και το Θάνατο

«Ηρακλής και Αθηνά».
Ερυθρόμορφη και μελανόμορφη όψη δίγλωσσου αμφορέα του Ζωγράφου του Ανδοκίδη,
περ. 520-10 π.Χ., Κρατική αρχαιολογική συλλογή Μονάχου

                  αρχαϊκός αμφορέας 530 π.Χ.
              [με το όνομα του ιδιοκτήτη του εργαστηρίου αγγειοπλαστικής]

Nαός της Αφαίας στην Αίγινα
Ο ναός που σώζεται σήμερα χρονολογείται γύρω στο 500-490 π.Χ.: είναι ο δεύτερος, καθώς ο πρωιμότερος δωρικός χρονολογείται στο 570-560 π.Χ. και καταστράφηκε από πυρκαγιά
 γύρω στο 510 π.Χ. 

                                                  κάτοψη του ναού της Αφαίας  στην Αίγινα
                                                       περίπτερος, διπλός εν παραστάσι

έγχρωμη αναπαράσταση του δυτικού αετώματος του ναού της Αφαίας στην Αίγινα

τα γλυπτά εκτίθενται στυ γλυπτοθήκη του Μονάχου

[δες το άρθρο "γλυπτά του ναού Αφαίας"]

                Ναός του Απόλλωνα στην Κόρινθο [540 π.Χ.]

                 Nαός της Ήρας στη Σάμο
Η περιοχή του Ηραίου ήταν αρχαιότατος τόπος θρησκευτικής λατρείας, κάτι που φαίνεται από το γεγονός ότι στην περιοχή υπάρχουν ερείπια από τουλάχιστον 4 ναούς (Εκατόμπεδος Α' - 8ος αιώνας π.Χ., Εκατόμπεδος Β' - 7ος αιώνας π.Χ., ο ναός των Ροίκου και Θεοδώρου - 6ος αιώνας π.Χ., ο ναός με τη μορφή που σώζεται σήμερα - της εποχής του τυράννου Πολυκράτη 538-522 π.Χ., ναοί ρωμαϊκών χρόνων).

δύο ναοί της Ήρας στην Ποσειδωνία Paestum [νότια Ιταλία]





ΚΟΥΡΟΙ & ΚΟΡΕΣ

ΝΙΚΑΝΔΡΗ
Δήλος, 650 π.Χ. αφιέρωμα στο ιερό της Άρτεμης
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
με επιγραφή στην αριστερή πλευρά της φούστας γραμμένη βουστροφηδόν

κούρος της Βουλομάνδρας
570 π.Χ.
[βόστρυχοι και ταινία δεμένη στον κόμβο του Ηρακλέους - Ηράκλειον άμμα]

κούρος της Αναβύσσου
ή Κούρος εν προμάχοις
1,94 μ.

 Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο 

το μόνο ένδυμα που φορά ο Κροίσος είναι ο πίλος
υπερηφάνεια για την ανδρεία του νεκρού οπλίτη

στε̑θι ∶ καὶ οἴκτιρον ∶ Κροίσο παρὰ σε̑μα θανόντος ∶ / ℎόν ποτ’ ἐνὶ προμάχοις ∶ ὄλεσε θο̑ρος ∶ Ἄρες

ΣΤΕΘΙ ΚΑΙ ΟΙΚΤΙΡΟΝ ΚΡΟΙΣΟ  ΠΑΡΑ ΣΕΜΑ ΘΑΝΟΝΤΟΣ ΗΟΝ

ΠΟΤ' ΕΝΙ ΠΡΟΜΑΧΟΙΣ ΟΛΕΣΕ ΘΟΡΟΣ ΑΡΕΣ

Στάσου και θρήνησε στου Κροίσου δίπλα το μνήμα

που πέθανε στην πρώτη γραμμή

τον αφάνισε ο τρομερός Άρης

ΦΡΑΣΙΚΛΕΙΑ

Μεσόγεια, Αττικής          540 π.Χ.

επιτύμβιο μνημείο ανύπαντρης κοπέλας

αρχετυπική εικόνα γυναικείας μορφής

καλλωπισμός:

 στεφάνη με λωτούς, περιδέραιο, ενώτια κσι ψέλια

μαίανδροι, ρόδακες, τετράκτινα αστέρια στα ρούχα

ΣΕΜΑΦΡΑΣΙΚΛΕΙΑΣΚΟΡΕΚΕΚΛΕΣΟΜΑΙ

ΑΙΕΙΑΝΤΙΓΑΜΟΠΑΡΑΘΕΟΝΤΟΥΤΟ

ΛΑΧΟΣΟΝΟΜΑ

ΑΡΙΣΤΙΟΝΠΑΡΙ[ΟΣΜΕΠΟΙΕΣΕ]

αναπαράσταση του χρωματισμένου αγάλματος

H Φρασίκλεια και ο κούρος της Μερέντας, Αττικής

Τα δύο γλυπτά χρονολογούνται το 540 π.Χ. και ανακαλύφθηκαν το 1972. Ο ανασκαφέας Ε. Κακαβογιάννης και ο έφορος Αρχαιοτήτων Ε. Μαστροκώστας την ώρα της αποκάλυψης των αγαλμάτων. 
Επιγραφικό Μουσείο, Αρχείο Ευθ. Μαστροκώστα. 
Από το βιβλίο "Οι μεγάλες στιγμές της ελληνικής αρχαιολογίας", εκδόσεις Καπόν.

επηρεασμός νεότερων καλλιτεχνών

Ο Ηρακλής σκοτώνει τον Κένταυρο Νέσσο  [1599]
Giambologna
Φλαμασνδός γλύπτης που δούλεψε στην Ιταλία





γλωσσάριο

Το τέταρτο κεφάλαιο από το σχολικό εγχειρίδιο

test του τέταρτου κεφαλαίου


 βιβλιογραφία
Boardman, J. (1967). Pre-classical. From Crete to archaic Greece. Harmondsworth: Penguin
Richter, G. (1974). Αρχαία ελληνική τέχνη. Αθήνα: Καρδαμίτσα
Πλάντζος, Δ. (2016). Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία. 1200-30 π.Χ. Β' Έκδοση. Αθήνα: Καπόν
 

3. Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

                                               Ο ΑΡΠΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΚΕΡΟΥ
                              πρωτοκυκλαδική περίοδος (2800 - 2300 π.Χ.)

                                    O αυλητής της Κέρου (2700 π.Χ.)

ζωφόρος νηοπομπής 1650 π.Χ.  Ακρωτήρι Ιήρας [Σαντορίνη]
Akrotiri [Santorini] frescos

gold ibex - the only gold object found as of 2016 (camera image)
Akrotiri Santorini

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/TheraLateCyccladicIbex06656.JPG/800px-TheraLateCyccladicIbex06656.JPG

                   Amedeo Modigliani (Livorno 1884–1920 Paris)
                     κεφάλι γυναίκας  [από ασβεστόλιθο - 1912]
                        The Metropolitan Museum of Art

                                AI WEIWEI 
                        Standing Figure, 2016  Marble, 188 x 80 x 58 cm.





ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Χάρτης μινωικών ανακτόρων

                           

              ο δίσκος της Φαιστού

        αθλητής που εκτελεί ταυροκαθάψια

Archaeological Museum in Herakleion. Golden minoan labrys / double ax
λάβρυς / διπλούς πέλεκυς

                                   σφραγιδόλιθος

Minoan Seal, 1700 BC, Badisches Landesmuseum Karlsruhe - Special Exhibition 2001

ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

                                                    πύλη των λεόντων Μυκήνες

                                 κάτοψη Ακρόπολης Μηκυνών

                                                         θησαυρός του Ατρέως    1300 π.Χ.
                                                                 Μυκήνες






                               Pylos palace of Nestor

χρυσά κύπελλα 
θολωτός τάφος στο Βαφειό Λακωνίας 1500 π.Χ.



γλωσσάριο


Το τρίτο κεφάλαιο από το σχολικό εγχειρίδιο


Άσκηση με ανοιχτό το βιβλίο



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Μυκηναϊκή αρχιτεκτονική [σχολική εργασία Πειραματικό Λύκειο Αναβρύτων]

Πέλεκυς του Αρκαλοχωρίου

2. ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ

ΣΟΥΜΕΡΙΟΙ   6000??? και 2000 π.Χ.
ΑΚΚΑΔΙΟΙ      3η χιλιετία π. Χ.
ΑΣΣΥΡΙΟΙ       9ος - 7ος αιώνας π.Χ.
ΠΕΡΣΕΣ          7ος αιώνας π.Χ.

Η κοιτίδα του πολιτισμού

                                              χάρτης της Εγγύς Ανατολής

                                           Σούσα 5000-4000 π. Χ. Ζωγραφισμένο κύπελλο 28,5 εκ.
                                                 (ενσωμάτωση της διακόσμησης σε πλαίσια)

                                                  πρωτόγονο άροτρο [ard / plough]
               ουσιαστικά αποτελείται από μια αξίνα με λαβή προσαρμοσμένη σε ένα ξύλο που δένεται στο ζώο που το σέρνει

πήλινη πινακίδα με σφηνοειδή γραφή της 3ης χιλιετίας π. Χ. από το Τεπέ Γιαχία στο σημερινό ανατολικό Ιράν

το αγγείο Warka, 91 εκ, αλάβαστρο, από το Ουρούκ του σημερινού Ιράκ,  περίπου 3200–3000 π. Χ.
προσφορά στη μητέρα-θεά Ινανά
(οι μορφές στέκουν στην ίδια γραμμή)

                               5η πινακίδα Έπος του Γιλγαμές
                                το έπος  γράφτηκε περίπου 2150-1400 π. Χ. 
                                       σφηνοειδής γραφή

                                                ειδώλιο 30 εκ.  από το Τελ Ασμάρ στο Ιράκ
                                                  στο ναό αφιερωμένο στον Αμπού
                                                        2900–2550 π. Χ.
μετωπική απόδοση, συμμετρική στάση, χέρια διπλωμένα κάτω από το στήθος, όρθια στάση
ασβεστόλιθος, μάτια κοχύλια
ο θνητός πιστός δεν είναι απλή αναπαράσταση, έχει δική του ζωή

Λαμασού [προστατευτική θεότητα]

                                                         o Aκάδιος ηγεμών Σαργών
                                                        2300 π. Χ.     ορείχαλκος     30 εκ.

μνημειώδης αρχιτεκτονική
η πύλη Ιστάρ στο μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο

στήλη με νομοθετικό κώδικα του Χαμουραμπί
1760 π. Χ.
βασάλτης έκχυτο εκρηξιγενές πέτρωμα 

                                        ανακατασκευή της πρόσοψης στην Ουρ, σημερινή Νισιρίγια στο Ιράκ
                                                                                 2100 π. Χ.
                                                                ζιγγουράτ [τεχνητό ιερό όρος]

King Ashurnasirpal II ruled Assyria from 883-859 BC.

[National Museums Scotland]

Η ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ

η αρχαιότερη πυραμίδα   [2667–2648 π. Χ.]
Pyramid of Djoser

Μασταμπά ή πρ - τζεντ [= σπίτι της αιωνιότητας]
τάφος σπουδαίου αρχαίου Αιγυπτίου

ιερογλυφικά της 3ης χιλιετίας π. Χ.

η στήλη της Ροζέτας του 2ου αιώνα π. Χ.    [ελληνιστική εποχή - δυναστεία Πτολεμαίων]
κείμενο στα ιερογλυφικά, δημώδη ιερατική γραφή και ελληνικά
βρέθηκε το 1799, βοήθησε τον Jean-François Champollion να αποκρυπτογραφήσει τη γραφή

Painted sunk relief of the king being embraced by a goddess. 
Tomb of Amenherkhepshef (QV 55) (New Kingdom)
 Photo: Dr. Amy Calvert

Appreciating Egyptian Art

                                                        o θεός Χάπι [ο Νείλος]

                                                       o θεός Ρα [ήλιος]
                       με κεφαλή γερακιού, στεφανωμένη από κόμπρα που φέρει τον ήλιο
                      στο χέρι του κρατά το Ανκχ, σταυρό με λαβή που συμβολίζει τη ζωή

                                   το   φυτό πάπυρος          [Species: Cyperus papyrus]

η κεφαλή της μούμιας του Φαραώ Σέτι Α'  [1294-1279  π. Χ.]

νεκρική μάσκα του Τουταγχαμών  [1332–1323 π. Χ. ]

Coffin text 1031 is spoken by the deceased, who says:

I shall sail rightly in my bark, I am lord of eternity in the crossing of the sky.I am not afraid in my limbs, for Hu and Hike overthrow for me that evil being.I shall see light-land, I shall dwell in it...Make way for me, that I may see Nun and Amun! For I am that Akh who passes by the guards...I am equipped and effective in opening his portal!As for any person who knows this spell, he will be like Re in the eastern sky, like Osiris in the netherworld. He will go down to the circle of fire, without the flame touching him ever!

κεφαλή του Αμένοφι Δ', ή Αμενχοτέπ Δ΄, ή Ακενατών (περίπου 1353-1336 π.Χ.)
της περιόδου Αμάρνα
παραμορφωμένη απεικόνιση του Φαραώ, τερατομορφία, σχεδόν καρικατούρα, με στενό μακρύ πρόσωπο, προεξέχουσα μύτη, βαθουλωμένα μάτια και φιλήδονα χείλη
[Απόπειρα εισαγωγής μονοθεϊσμού στην Αίγυπτο. Ανάδειξη του θεού του ήλιου- Ρα- ως υπέρτατης θεότητας.]

O πρίγκιπας Ανγκχάφ, στο μασταμπά Μεϊντούμ
το γλυπτό με μαγικό τρόπο βοηθά την ψυχή να μείνει ζωντανή μέσω της εικόνας,
η αιγυπτιακή λέξη για τον γλύπτη σημαίνει:
"εκείνος που σε κρατάει στη ζωή"

αναθηματικός χρωματοτρίπτης του Νάρμερ    (The Narmer Palette)
πρόστυπο ανάγλυφο
σχιστόλιθος   64 εκ.
πόλη Ιεράκων   3000 π. Χ.
 Bob Brier: "το πρώτο στορικό έγγραφο στην παγκόσμια ιστορία"

άγαλμα του Ρανοφέρ, προφήτη του Φθα
25ος αιώνας π. Χ.
ζωγραφισμένος ασβεστόλιθος
μουσείο Καΐρου



χαρακτηριστικά της αιγυπτιακής τέχνης:
σταθερότητα, συντηρητισμός, ενδιαφέρον για τη συνέχεια,
πίστη στην αθανασία μέσω της ταρίχευσης,
απεικόνιση της ζωής σε ένα μεταβατικό κόσμο, το "αιώνιο παρόν",
τα έργα τέχνης έχουν συμβολικό νόημα,
δεν είναι διακοσμητικά,
τα έργα τέχνης έχουν εκυρίως  πρακτική σημασία,
νατουραλισμός, ακριβής απόδοση της μορφής,
όμως με μη ρεαλιστικά στοιχεία,
οι καλλιτέχνες απεικονίζουν όχι αυτό που βλέπουν, αλλά αυτό που ξέρουν,
επιζωγραφισμένα,
κωδικοποίηση συμβάσεων,
χρήση κανόνα για τις αναλογίες,
ισορροπία, γαλήνη






Επηρεασμός της μοντέρνας τέχνης

                         Oscar Wilde's tomb
                        JACOB EPSTEIN [1860-1959]
                        [ασβεστόλιθος, αδυσώπητη σφίγγα, μισή θεός των Μάγια, μισή ασσυριακός φτερωτός ταύρος, έργο πιθανόν εμπνευσμένο από το ποίημα του Ιρλανδού ποιητή, "The Sphinx"]

Ethiopia Awakening 1914
Meta Vaux Warrick Fuller  [1877-1968]


γλωσσάριο


Το δευτερο κεφάλαιο από το σχολικό εγχειρίδιο


Άσκηση με ανοιχτό το βιβλίο
διαμοιρασμένο έγγραφο


Βιβλιογραφία

Ancient Egyptian concept of the soul

Το δόγμα της μετεμψύχωσης [πύλη ελληνικής γλώσσας]

The Mythical Lamassu: Impressive Symbols for Mesopotamian Protection [με φωτογραφίες από διάφορα λαμασσού]


Characteristics of Assyrian Art

Egyptian Art (3100 BCE - 395 CE)
Rules of Painting
Egyptian civilization was highly religious. Thus most Egyptian artworks involve the depiction of many gods and goddesses - of whom the Pharaoh was one. In addition, the Egyptian respect for order and conservative values led to the establishment of complex rules for how both Gods and humans could be represented by artists. For example, in figure painting, the sizes of figures were calculated purely by reference to the person's social status, rather than by the normal artistic rules of linear perspective. The same formula for painting the human figure was used over hundreds if not thousands of years. Head and legs always in profile; eyes and upper body viewed from the front. For Egyptian sculpture and statues, the rules stated that male statues should be darker than female ones; when seated, the subject's hands should be on knees. Gods too were depicted according to their position in the hierarchy of deities, and always in the same guise. For instance, Horus (the sky god) was always represented with a falcon's head, Anubis (the god of funeral rites) was always depicted with a jackal's head.

what is this Golden Ratio that the Great Pyramid is supposed to contain? 

Facelift for the Pharaohs: Egypt reopens pyramid at Giza after revamp that was only 4,000 years overdue

Foster, H., Krauss, R., Bois Y-A., & Buchloh, B. (2013). Η τέχνη από το 1900. Tρίτη Έκδοση. Αθήνα: Επίκεντρο
σελ. 290
Gombrich, E.H. (1998). Το χρονικό της τέχνης. Β' Έκδοση. Αθήνα: ΜΙΕΤ
σελ. 55-68
Honour, H. & Fleming, J. (1998). Ιστορία της Τέχνης. Αθήνα: Υποδομή
σελ. 26-34 & 37-51
Lamy, L. (1989). Egyptian mysteries. London: Thames & Hudson
Malek, J. (2000). Αιγυπτιακή τέχνη. Αθήνα: Καστανιώτης